Στις 19 Ιουνίου 2015 η επιστημονική ομάδα της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA), αρμόδια για τις μολυσματικές προσμείξεις στην τροφική αλυσίδα, εξέδωσε τη Σύσταση (ΕΕ) 976/2015, σχετικά με τα Αλκαλοειδή Τροπανίου στα τρόφιμα και τις ζωοτροφές.
Τα αλκαλοειδή τροπανίου είναι μια κατηγορία αλκαλοειδών, δηλαδή οργανικών ενώσεων αζώτου που απαντώνται κυρίως στα φυτά – σε μικρότερη έκταση έχουν επίσης απομονωθεί από μικροοργανισμούς και ζώα – του γένους Datura. Συγκεκριμένα δε, τα σπέρματα του φυτού Datura stramonium (στραμώνιο ή διαβολόχορτο ή τάτουλας) καθότι πλούσια σε αλκαλοειδή τροπανίου, όπως ατροπίνη, υοσκυαμίνη και σκοπολαμίνη, χαρακτηρίζονται ως δηλητηριώδη, ενώ οι χημικές αυτές ενώσεις που περιέχουν βρίσκουν εφαρμογή και στη φαρμακευτική.
Με δεδομένο ότι, τα σπέρματα του Datura stramonium έχουν βρεθεί ως προσμείξεις σε λιναρόσπορο, σόγια, σόργο, κεχρί, ηλίανθο, φαγόπυρο και σε προϊόντα τους και καθώς δεν μπορούν να αφαιρεθούν εύκολα από αυτά με διαλογή και καθαρισμό, οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων τροφίμων, σύμφωνα με την γνώμη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θα πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή για την πιθανή παρουσία αλκαλοειδών τροπανίου στα προϊόντα τους, και ιδίως στα εξής:
- Δημητριακά και προϊόντα παραγόμενα από δημητριακά,
- Φαγόπυρο, σόργο, κεχρί, αραβόσιτος και αλεύρι από φαγόπυρο, σόργο, κεχρί και αραβόσιτο,
- Τρόφιμα με βάση τα δημητριακά για βρέφη και παιδιά μικρής ηλικίας — Δημητριακά προγεύματος,
- Προϊόντα αλευροποιίας,
- Σπόροι για ανθρώπινη κατανάλωση,
- Προϊόντα χωρίς γλουτένη,
- Συμπληρώματα διατροφής, τσάγια και αφεψήματα από βότανα,
- Λαχανικά (χωρίς λοβό), όσπρια και ελαιούχοι σπόροι και παράγωγα προϊόντα.
Για τα αλκαλοειδή τροπανίου προτείνεται, σύμφωνα με την Σύσταση (ΕΕ) 976/2015, να διενεργούνται αναλύσεις στις επιχειρήσεις τροφίμων κατ’ ελάχιστο ως προς την ατροπίνη και την σκοπολαμίνη, ενώ εφόσον είναι δυνατό, ως προς τις εναντιομερείς μορφές της υοσκυαμίνης.
Η αναλυτική δε, μέθοδος που πρέπει να χρησιμοποιείται για τις αναλύσεις, είναι κατά προτίμηση η Υγρή Χρωματογραφία Υψηλής Απόδοσης — Φασματομετρία Μάζας [HPLC-MS/(MS)] και εφόσον αυτή δεν είναι διαθέσιμη, η Αέρια Χρωματογραφία /Φασματομετρία Μάζας (GC-MS).
Τέλος, το Όριο Ποσοτικού Προσδιορισμού (Limit of Quantitation) για την ατροπίνη (ρακεμικό μείγμα εναντιομερών υοσκυαμίνης) και τη σκοπολαμίνη θα πρέπει να είναι, κατά προτίμηση, μικρότερο των 5 μg/kg και σε κάθε περίπτωση όχι μεγαλύτερο των 10 μg/kg για γεωργικά προϊόντα, συστατικά, συμπληρώματα διατροφής και αφεψήματα από βότανα. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να είναι κατά προτίμηση, μικρότερο των 2 μg/kg σε τελικά προϊόντα (π.χ. δημητριακά προγεύματος) και κάτω από 1 μg/kg για τροφές με βάση τα δημητριακά για βρέφη και παιδιά μικρής ηλικίας.
(Εισηγητής : Ανδρέας Σουλιώτης)