ΡΖΑΡ ή ριζάρι ονομάζεται στη ντοπιολαλιά διάφορων περιοχών της Ελλάδας το φυτό της φωτογραφίας 2, τις ρίζες του οποίου χρησιμοποιούσαν τα παλιά χρόνια για τη παραγωγή κόκκινων φυσικών χρωστικών για τη βαφή υφασμάτων, αυγών κλπ. (φωτογραφία 1).

Φωτογραφία 1

Το φυτό αυτό ανήκει στο είδος Rubia pelegrina (Οικ. Rubiaceae) και είναι μια αυτοφυής πολυετή πόα και μαζί με τα είδη Rubia Lucida και Rubia cordifolia (εκφύονται στη Μ. Ασία, Ελλάδα και Κύπρο) αποτελούν τα τρία άγρια είδη του ήμερου, καλλιεργήσιμου είδους Rubia Tictorum κοινός Ερυθρόδανον το Βαφικόν.

Το ήμερο αυτό είδος περιγράφει ο Θεόφραστος στο σύγγραμμά του «περί φυτών ιστορίαι» ”το δε Ερευθέδανον φύλλον όμοιον κοιττώ πλην στρογγυλότερον φύεται δ’ επί γης ώσπερ άγρωστις, φιλεί δε παλίσκια χωρία” δηλαδή έχει φύλλο όμοιο εκείνο του κισσού, αλλά ποιο στρογγυλό, αναπτύσσεται δε σε έδαφος σαν την αγριάδα σε σκιερά μέρη.

Το ήμερο αυτό είδος περιγράφεται ως αναρριχώμενο φυτό ύψους έως και 1,80 (σε αντίθεση με το άγριο είδος που είναι μια πολυετή πόα που φτάνει το ύψος 30-50 εκατοστά) και ήταν γνωστό από την αρχαιότητα (Μ. Ασίας , Περσία, Ελλάδα) όταν το καλλιεργούσαν για τη παραγωγή της κόκκινης χρωστικής του. Τη χρωστική αυτή χρησιμοποιούσαν για την βαφή των υφασμάτων.

Αφού συλλεχθούν οι ρίζες του (φωτογραφίες 2,3) και αποξηρανθούν σε σκιερό μέρος, τις κονιορτοποιούμε και τις βράζουμε σε νερό με μικρή ποσότητα ξυδιού και αλατιού που χρησιμοποιούνται για τη σταθεροποίηση της βαφής. Εμβαπτίζουμε μέσα το ύφασμα, τα αυγά ή οτιδήποτε άλλο θέλουμε να βάψουμε.

Φωτογραφία 2

Φημισμένα ήταν κατά τη περίοδο της Τουρκοκρατίας τα κόκκινα υφάσματα της Ανδριανουπόλεως , της Λιβαδειάς και των Αμπελακίων Θεσσαλίας. Ειδικά η περίπτωση του συνεταιρισμού των Αμπελακίων της Θεσσαλίας ήταν παγκοσμίως γνωστή, καθώς αποτελούσε ένα συνεταιρισμό 6.000 παραγωγών (1778-1780) για τη παραγωγή της κόκκινης αυτής χρωστικής για τη βαφή νημάτων. Εμπνευστής του συνεταιρισμού αυτού ο Γεώργιος Μαύρος, και τα κόκκινα αυτά νήματα είχαν τη ”πιστοποίηση” της ποιότητας με ειδικό φιρμάνι που είχε βγάλει ο Σουλτάνος. Ο συνεταιρισμός αυτός καταστράφηκε με τη κατάληψη της Αυστρίας από τον Ναπολέοντα, καθώς χάθηκε η κύρια αγορά των υφασμάτων.

Φωτογραφία 3

Τα βαφικά χαρακτηριστικά οφείλονται στις ουσίες αλιζαρίνη, πουρπουρίνη και ψευδοπουρουρίνη. Υπάρχουν καταγεγραμμένες και τεχνικές καλλιέργειας. Στο ήμερο καλλιεργήσιμο είδος Rubia Tictorum επικρατεί η Αλιζαρίνη, ενώ στο άγριο είδος που εκφύεται σε διάφορα μέρη της Ελλάδας επικρατεί η Πουρπουρίνη. Φυσικά με την εμφάνιση των συνθετικών χρωστικών σταμάτησε και η καλλιέργεια του είδους. Σήμερα καλλιεργείται σε μερικές περιοχές της Ελλάδας και ειδικά σε κάποιες περιοχές της Κρήτης.

Φωτογραφία 4

Η φύση μας προσφέρει απλόχερα…. ό,τι χρειαζόμαστε!

ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΏΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ

    Παρακαλούμε συμπληρώστε την παρακάτω φόρμα για να κατεβάσετε το Gamification Primer μας

      Please fill the form bellow to download our Gamification Primer